Her bayram yaklaştığında bana mutlaka sorulan bir soru bu. "Hocam kutlu olsun mu doğru, mübarek olsun mu?" Hatta bu sene şunu fark ettim: Önceki yıllarda bu soruyu soran bazı arkadaşlarım bu sene gene soruyor.
Olsun -mesleğimden dolayı olsa gerek- ben anlatmaktan bıkmam. Bir kere daha anlatayım:
Bu soruya mantıklı bir cevap vermek için öncelikle kelimelerin kökenine inmemiz gerekiyor.
"Kutlu" kelimesi Türkçe "kut" kökünden gelmekte. "Kut" İslamiyet öncesinde, atalarımız Orta Asya'da yaşarken kullanılan ve 'yaşam gücü, bereket, bolluk, uğur, mutluluk, temizlik' gibi anlamlara gelen bir kelimedir. "Kutsal" ve "mutluluk" kelimelerinde de aynı kökü görüyoruz. Şimdi diyeceksiniz ki "Hocam kutsalı anladık da mutluluğun köküyle ne ilgisi var?" Yusuf Has Hacip'in Kutadgu Bilig eserini duymuşsunuzdur. "Mutluluk veren bilgi" anlamına gelmektedir. Buradan hareketle kut kelimesi evrilerek mut kelimesine dönüşmüştür, diyebiliriz. ("Kut"adgu , "kut ---mut")
Kut, yaklaşık 1300 yıllık bir kelimedir. Yazılı olarak ilk defa Orhun Abideleri'nde karşımıza çıkar. Sözlü olarak daha da eskiye dayandığını söyleyebiliriz . Orhun Abideler'inde "Tanrı'dan gelen rahmet, talih, baht" anlamlarında kullanılmıştır. O dönemlerde hükümdarlara Tanrı (Göktengri) tarafından toplumu yönetmesi için "kut" verildiğine inanılırdı. Hükümdarların Tanrı'dan aldıkları kut sayesinde üstün bir yetenek, kavrama ve önsezi kazandıkları düşünülürdü. Bu sayede hükümdarlar başarılı halk da mutlu olurdu. Bazı dilbilimciler ise, kut kelimesini daha da ileriye götürerek bu kelimenin 'akmak, akıtmak' anlamına gelen "ku-" fiilinden türediğini, daha sonra "-t" eki alarak isimleşip "kut" haline dönüştüğünü ve bunun Osmanlı'ya kadar geldiğini söylerler ve kan kelimesine atıfta bulunurlar. Çok da mantıklıdır. Osmanlılar da hükümdar ya da ailesinden biri idam edilirken kanı akıtılmazdı. Yay ile boğularak idam edilirlerdi. Kut anlayışından dolayı böyle yapılırdı, diyemez miyiz?
Neyse, gelelim mübarek kelimesine. Mübarek kelimesi Arapça "mubarak" kelimesinden dilimize girmiştir. Anlamı 'bolluk, bereket, verim, uğur' demektir. Yani kutlu ile aynı anlama geliyor diyebiliriz.
Bayramlar geldiğinde 'kutlu olsun mu doğru, mübarek olsun mu?' diye bir ikileme düşmeye gerek yoktur. İkisi de aynı anlama gelmektedir. Aralarındaki fark, birinin Türkçe kökenli; diğerinin Arapça kökenli olmasıdır. Ben "kutlu" kelimesini kullanıyorum. Bayramlarda mübarek kelimesinin kullanılmasından da rahatsız olmuyorum.
Tercih sizin...
Ramazan Bayramı'nız kutlu olsun!